قصه قیر ایرانی از داغی پالایشگاه تا تَرَک‌های سرد خیابان

 به گزارش آهن نیوز، به نقل از ایرنا ظهر و هوای نیمه گرم روزهای پاییزی تهران بود که وارد محوطه وسیع شرکت نفت پاسارگاد شدیم با استقبال گرم و فراوان بشکه‌های سیاه روی هم چیده شده در مسیر ورودی؛ جایی که درست در کنار پالایشگاه نفت تهران، قلب تپنده تولید قیر کشور قرار دارد. از همان لحظه ورود، بوی خاص و غلیظ قیر ـ ترکیبی از گرما و نفت سنگین ـ در هوا پیچیده بود.

مسیر بازدید از رآکتورهای تولیدی در همسایگی پالایشگاه تهران آغاز شد. استوانه‌های بلند و قطوری که نمی شد تصور کرد چگونه انبوه ماده سیاه و غلیظ برج تقطیر پالایشگاه را در خود فرو می بلعند و قیر را راهی لوله‌های عظیم و شریان‌های فلزی می کنند، ماده سیاهی که همان Vacuum Bottom یا باقی‌مانده برج تقطیر خلا است، ماده‌ای غلیظ و سیاه‌رنگ که پایه اصلی تولید قیر محسوب می‌شود.

در اولین ایستگاه، مخازن پیش‌گرمایش را می‌شد مشاهده کرد؛ استوانه‌های فلزی عظیم که با بخار داغ، دمای ماده را بالا می‌بردند تا روان‌تر شود. عباس بیکی مدیر مجتمع توضیح داد که این مرحله برای آماده‌سازی خوراک قبل از ورود به واحد هوادهی (Blowing Unit) است.

بیکی این را هم گفت که اولین برج رآکتور این مجتمع در سال ۱۳۴۶ راه اندازی شده، واحد دوم سال ۱۳۵۴ و واحد سوم که مشابه ستون دوم است، در سال ۱۳۶۳ و از آن دوران همین رآکتورها در حال تولید قیرهای متنوع این واحد پالایشگاهی هستند.

پس از هوادهی، جریان قیر به سمت مخازن خنک‌کننده هدایت می‌شد، جایی که به تدریج دما پایین می‌آید و قیر با آنکه همچنان داغ است، اما غلیظ‌تر شده و قابلیت انتقال به تانکرها یا بسته‌بندی در بشکه‌های سیاه را دارد، همان بشکه هایی که در ورودی به استقبالمان آمدند. در محوطه بارگیری، کامیون‌های تانکرشکل در صف بودند. بعضی با قیر داغ برای پروژه‌های آسفالت‌کاری حرکت می‌کردند و بعضی به واحد بسته‌بندی دانه‌ای و بشکه‌ای پاسارگاد می‌رفتند تا برای صادرات آماده شوند.

اتاقی بود که عمر به آن به ۶۰ سال می رسید، همچنان با سیستم هوادهی کار می کرد، نمونه آن را در آمریکا هم می تواند دید که هنوز با دقت بالا قابل استفاده است، بیکی معتقد بود که وقتی این سیستم بدون وابستگی به برق و با نهایت دقت کار می کند، نیازی به بروزرسانی ندارد، مشابه آن در آمریکا هم همین روند را طی می کند.

در بازدید از بخش کنترل کیفیت، نمونه‌های قیر در آزمایشگاه زیر دستگاه‌های تست نفوذ، نقطه نرمی و کشش قرار داشتند. نتایج هر سری آزمایش روی برگه‌های مخصوص ثبت و به دفتر مدیر تولید ارسال می‌شد. جالب بود که هر نوع قیر، شناسنامه مخصوص خود را دارد؛ از منبع خوراک گرفته تا مشخصات فنی و مقصد مصرف.