چرا ورق ST37 از بورس تا بازار ۴۰ درصد گران‌تر می‌شود؟
بر اساس اطلاعات موجود، ورق فولادی یکی از کالاهای پایه و پرکاربرد در صنعت پایین‌دستی نظیر تولید پروفیل، لوازم‌خانگی و خودروسازی است که عمدتاً از سوی شرکت‌هایی نظیر فولاد مبارکه و چند تولیدکننده محدود دیگر در کشور تأمین می‌شود. اما سهمیه‌بندی‌ها، تخصیص‌های دستوری و سازوکار عرضه در بورس کالا، باعث شده قیمت ورق‌هایی نظیر ST37، در مسیر کارخانه تا بازار، با افزایشی بعضاً بیش از ۴۰ درصدی مواجه شوند.
به گزارش خبرنگار آهن‌نیوز؛ با وجود هدف‌گذاری‌های اولیه برای ایجاد شفافیت در بازار فولاد از طریق عرضه محصولات در بورس کالا، گزارش‌ها و شواهد میدانی از فاصله فاحش بین قیمت کارخانه و بازار آزاد ورق فولادی، حاکی از ادامه‌دار بودن رانت و واسطه‌گری در این زنجیره است؛ زنجیره‌ای که نه‌تنها متأثر از محدودیت تولید، بلکه در انحصار چند شرکت شبه‌دولتی نیز قرار دارد.
بر اساس اطلاعات موجود، ورق فولادی یکی از کالاهای پایه و پرکاربرد در صنعت پایین‌دستی نظیر تولید پروفیل، لوازم‌خانگی و خودروسازی است که عمدتاً از سوی شرکت‌هایی نظیر فولاد مبارکه و چند تولیدکننده محدود دیگر در کشور تأمین می‌شود. اما سهمیه‌بندی‌ها، تخصیص‌های دستوری و سازوکار عرضه در بورس کالا، باعث شده قیمت ورق‌هایی نظیر ST37، در مسیر کارخانه تا بازار، با افزایشی بعضاً بیش از ۴۰ درصدی مواجه شوند.
سهمیه‌ای برای تولید یا سود؟
طبق یک ابلاغیه رسمی، واحدهای پایین‌دستی زنجیره فولاد که مصرف‌کننده نهایی هستند – مانند تولیدکنندگان پروفیل – می‌توانند سهمیه مشخصی از ورق را از بورس کالا خریداری کنند. با این حال، بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد بخشی از این مواد اولیه نه در تولید، بلکه در بازار آزاد به فروش می‌رسد. این همان حلقه پنهانی از خام‌فروشی داخلی است که برخلاف فلسفه وجودی بورس کالا، فضای رانت را تقویت کرده است.
یک فعال صنعت پروفیل در گفت‌وگو با خبرنگار آهن‌نیوز می‌گوید: «ما نمی‌توانیم رقابت کنیم وقتی عده‌ای ورق را با نرخ دستوری از بورس می‌گیرند و در بازار آزاد می‌فروشند. قیمت تمام‌شده برای تولیدکننده واقعی بالا می‌رود و بازار عملاً در اختیار دلال‌ها قرار دارد.»
شفافیت؛ رویای محقق‌نشده بورس کالا
هدف اولیه از راه‌اندازی بورس کالا، شفاف‌سازی قیمت‌ها و حذف واسطه‌های غیرمولد بود. اما در عمل، ایجاد سهمیه، تفاوت در دسترسی به محصول، و نبود نظارت دقیق بر مصرف نهایی کالا، راه را برای سوءاستفاده باز گذاشته است. کارشناسان می‌گویند تا زمانی که سازوکار عرضه و تقاضا مبتنی بر عدالت واقعی نباشد و شرکت‌های خصولتی با قدرت انحصاری در بازار باقی بمانند، انتظار اصلاح در این چرخه دور از واقعیت خواهد بود.
بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد که تفاوت قیمت ورق ST37 بین بورس و بازار آزاد در مقاطعی به بیش از 5 تا 10 هزار تومان در هر کیلو نیز رسیده است. این شکاف قیمتی، نه‌تنها ناشی از هزینه حمل یا مالیات نیست، بلکه مستقیماً به ساختار ناسالم توزیع و نفوذ واسطه‌ها در زنجیره عرضه مرتبط است.
رکود در سایه رانت
در شرایطی که بازار مصرف، به‌ویژه در بخش ساختمان و ساخت‌وساز با رکود همراه است، استمرار این روند باعث آسیب جدی به تولیدکنندگان واقعی، کاهش بهره‌وری در زنجیره فولاد، و تشدید رکود در صنایع پایین‌دستی خواهد شد.
به نظر می‌رسد برای تحقق واقعی شفافیت در بازار فولاد، نیاز به بازنگری در سیاست‌های تخصیص سهمیه، رصد دقیق مصرف‌کنندگان نهایی، و پایان دادن به انحصار عرضه‌کنندگان بزرگ بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.