چالش‌های طرح احیای معادن کوچک‌مقیاس؛ از وعده رونق تا واقعیت اتلاف منابع

به گزارش آهن نیوز، طرح احیای معادن کوچک‌مقیاس در ابتدای اجرا با هدف فعال‌سازی معادن راکد و ایجاد فرصت‌های شغلی در مناطق محروم کلید خورد. متولیان این طرح معتقد بودند که با حمایت‌های دولتی، ارائه تسهیلات بانکی و تسهیل صدور مجوزها، می‌توان معادن غیرفعال را دوباره وارد چرخه تولید کرد. اما بررسی عملکرد چند سال اخیر نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از این اهداف محقق نشده است.

کارشناسان معتقدند که عیار پایین ذخایر باقی‌مانده، نبود فناوری‌های نوین، هزینه بالای استخراج و کمبود زیرساخت‌ها از جمله دلایل اصلی ناکامی این طرح است. بسیاری از معادن کوچک در مناطق دورافتاده قرار دارند و به دلیل نبود جاده، برق و آب کافی، بهره‌برداری از آنها توجیه اقتصادی ندارد.

از سوی دیگر، اشتغال‌زایی وعده‌داده‌شده پایدار نبوده است؛ در بسیاری از معادن تنها برای مدت کوتاهی نیرو جذب شده و با کاهش نقدینگی یا نبود بازار فروش، فعالیت‌ها متوقف شده است. افزون بر این، مشاغل ایجادشده اغلب غیررسمی و فاقد بیمه یا امنیت شغلی هستند.

در حوزه بازار، ضعف کیفیت مواد معدنی استخراج‌شده و نبود صنایع فرآوری محلی باعث شده بخش بزرگی از محصولات به صورت خام و با قیمت پایین فروخته شوند. هزینه سنگین حمل‌ونقل به مراکز صنعتی نیز بخش عمده‌ای از سود بالقوه را از بین می‌برد.

کارشناسان همچنین به بار مالی این طرح بر دوش دولت اشاره می‌کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از وام‌های پرداختی به بهره‌برداران بازپرداخت نشده و منابع مالی دولتی بدون بازدهی مؤثر هزینه شده است.

برخی از صاحب‌نظران پیشنهاد می‌کنند که برای افزایش بهره‌وری، معادن کوچک به‌صورت خوشه‌ای یا تعاونی ادغام شوند تا از امکانات مشترک زیرساختی و فرآوری استفاده کنند. در مقابل، گروهی دیگر معتقدند که باید از ادامه فعالیت معادن زیان‌ده صرف‌نظر کرد و منابع را به سمت توسعه معادن بزرگ و صنایع فرآوری پیشرفته هدایت نمود.

در مجموع، کارشناسان تأکید دارند که موفقیت در احیای معادن کوچک تنها در صورتی ممکن است که مدیریت مشارکتی با جوامع محلی، ایجاد صنایع پایین‌دستی و نگاه جامع به زنجیره ارزش معدن در دستور کار قرار گیرد. در غیر این صورت، ادامه مسیر فعلی تنها به اتلاف منابع، تخریب محیط‌زیست و افزایش نارضایتی اجتماعی منجر خواهد شد.